Türkiye'de define aramak, tarih ve kültürle dolu bir coğrafyada heyecan verici bir faaliyet olsa da, sıkı kurallara tabidir. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'na dayanan Define Arama Yönetmeliği, bu süreci düzenleyen temel belge olup, define arayıcılarının uyması gereken esasları açıkça ortaya koyar. Bu yazıda, define arama ruhsatı alma süreci, gerekli belgeler, arama kuralları ve define arayıcılarının hakları hakkında detaylı bilgi sunarak SEO dostu bir rehber sunuyoruz.

Define Arama Yönetmeliği Nedir?

Define Arama Yönetmeliği, 2863 sayılı Kanun kapsamında, kültür ve tabiat varlıklarının bulunduğu alanlar dışında define aramalarına ilişkin kuralları düzenler. Yönetmelik, 21 Temmuz 2020 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan değişikliklerle güncellenmiştir (RG-21/7/2020-31192). Amacı, define aramalarının yasal, kontrollü ve çevreye zarar vermeden yapılmasını sağlamaktır.

Yönetmeliğin Amacı ve Kapsamı

• Amaç: Kültür ve tabiat varlıklarının korunması dışında kalan define aramalarına ilişkin esasları belirlemek.
• Kapsam: Define arama ruhsatının verilmesi, gerekli belgeler, arama süreci ve bulunan defineden arayıcıya tanınan hakları içerir.

Yasal dayanak olarak, 2863 sayılı Kanun’un 50. maddesi, Türk Medeni Kanunu’nun 772 ve 773. maddeleri ile 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun ilgili hükümleri gösterilir.

Define Arama Süreci: Adım Adım Rehber

1. Başvuru Süreci

Define aramak isteyen Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı gerçek kişiler, arama yapacakları bölgenin bağlı olduğu mülki amire (valilik veya kaymakamlık) bir dilekçe ile başvurmalıdır. Dilekçede şu bilgiler açıkça belirtilmelidir:

• Arama amacı,
• Arama yapılacak yerin il, ilçe, bucak, köy, mahalle, sokak ve ev numarası,
• Alanın ekili, dikili, meskûn, gayrimeskûn, tapulu veya tapusuz olduğu ve kime ait olduğu.

Müze müdürlüğü, başvurunun 2863 sayılı Kanun kapsamında koruma altında olan alanlar (sit alanları, mezarlıklar vb.) arasında olmadığını doğrular. Eğer alan uygun bulunursa, başvuru sahibinden ek belgeler istenir.

2. Gerekli Belgeler

Başvuru dilekçesine eklenmesi gereken belgeler şunlardır:

• 1/500 ölçekli harita veya kroki: Yetkili teknik eleman tarafından çizilmiş ve Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından onaylanmış tasviye münhanili harita.
• Vaziyet planı: Ev gibi krokisi çıkarılamayacak yerler için ada, parsel ve çap numarasını içeren plan.
• Fotoğraflar: Arama alanının uzaktan ve yakından çekilmiş net fotoğrafları.
• Muvafakatname: Arama alanı sahipli ise, gerçek kişilerden noter tasdikli, tüzel kişilerden yetkili organlardan alınmış muvafakat.
• Onay yazıları: Yer altı ve yer üstü hizmetlerine (elektrik, su, doğalgaz vb.) zarar verilmeyeceğine ve çevre yapılar açısından sakınca bulunmadığına dair yetkili kurumlardan alınan belgeler.
• ÇED Raporu: Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’ne uygun olarak hazırlanmış rapor.

3. Arama Alanı ve Kısıtlamalar

• Define aranacak alan 50 metrekareyi ve 10 metre derinliği geçemez.
• Alan, harita veya krokiler üzerinde işaretlenir.
• Su altında define araması yapılamaz.
• Arama yapılacak yerin sit alanı, mezarlık veya 2863 sayılı Kanun’un 6. maddesinde belirtilen koruma alanları arasında olmaması gerekir.

4. Ruhsatname ve Süreç

• Müze müdürlüğü, belgeleri valiliğe sunar. Valilik uygun görürse, ruhsatname il valisi tarafından imzalanır.
• Ruhsatname, verildiği yıl için geçerlidir ve aralıksız 15 gün süresince arama yapılabilir.
• Hava muhalefeti veya doğal afet durumunda, valilik tarafından bir defaya mahsus ek süre verilebilir.
• Aynı anda birden fazla yerde arama izni verilmez, ruhsat devredilemez ve vekaletle arama yapılamaz.

5. Arama Sürecinde Gözetim

Define araması, aşağıdaki temsilcilerin gözetiminde gerçekleştirilir:

• Müze müdürlüğünden iki ihtisas elemanı,
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı temsilcisi,
• İçişleri Bakanlığı kolluk temsilcisi.

Arama masrafları (yol, harcırah vb.) ve görevlilerin yevmiyeleri define arayıcısı tarafından karşılanır.

6. Sorumluluklar ve Masraflar

• Define arayıcısı, arama sırasında oluşabilecek zarar ve ziyandan sorumludur.
• Arama alanının eski haline getirilmesi ve çevre sakinlerinin can ve mal güvenliği için gerekli önlemler alınmalıdır.
• Masraflar, müze müdürlüğü tarafından tespit edilir ve ruhsat harcının 100 katı teminat bedeli eklenir.
• Teminat, arama başlamadan önce bir kamu bankasına yatırılır. Kalan tutar, arama sonrası iade edilir.

7. Buluntuların Değerlendirilmesi

• Arama sırasında bulunanlar, Bakanlıkça görevlendirilen en az üç kişilik uzman heyet tarafından incelenir.
• Kültür ve tabiat varlığı bulunursa, arama durdurulur ve buluntular müzelere teslim edilir. Arayıcı bu varlıklar üzerinde hak iddia edemez.
• Define bulunursa, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından değeri belirlenir:
  • Hazine arazisinde bulunan defineden arayıcıya %50,
  • Özel veya tüzel kişilere ait arazide bulunan defineden arayıcıya %40, mülk sahibine %10 pay verilir.

Önemli Notlar

• Define araması, mevzuata uygun şekilde durdurulursa arayıcı zarar ve ziyan talep edemez.
• Daha önce arama yapılmış alanlarda yeni başvuru kabul edilmez.
• Arama süreci, günlük tutanaklarla belgelenir ve nihai tutanak Bakanlığa gönderilir.

Neden Define Arama Yönetmeliği’ne Uymalısınız?

Türkiye’de define aramak, hem tarihî mirası koruma hem de yasal sorumluluklar açısından hassas bir konudur. Yönetmelik, çevresel ve kültürel değerlerin korunmasını sağlarken, arayıcıların haklarını da düzenler. Yasal süreçlere uymadan yapılan aramalar, cezai yaptırımlara yol açabilir. Bu nedenle, define aramaya başlamadan önce Kültür ve Turizm Bakanlığı ve ilgili müze müdürlükleriyle iletişime geçerek gerekli izinleri almak kritik önem taşır.

Sonuç

Define arama, Türkiye’de hem macera dolu bir hobi hem de sıkı kurallara bağlı bir süreçtir. Define Arama Yönetmeliği, bu faaliyetin yasal ve düzenli bir şekilde yürütülmesini sağlar. Doğru belgelerle, uygun prosedürleri takip ederek ve çevresel-kültürel değerlere saygı göstererek define aramak, hem arayıcılar hem de ülke mirası için en iyi sonucu verecektir.

Daha fazla bilgi için Kültür ve Turizm Bakanlığı veya en yakın müze müdürlüğüne başvurabilirsiniz.

Anahtar Kelimeler: Define Arama Yönetmeliği, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, define arama ruhsatı, define arayıcısı hakları, ÇED raporu, müze müdürlüğü, Hazine ve Maliye Bakanlığı.